Członkostwo honorowe

Stowarzyszenie Etyki Słowa na Walnym Zebraniu w dniu 19 listopada 2008 r. jednomyślnie podjęło uchwałę o przyznaniu członkostwa honorowego

Prof. dr hab. Jadwidze Puzyninie

Prof. dr hab. Jadwiga Puzynina, emerytowana profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pierwsza w Polsce podjęła zagadnienie etyki słowa. Jest twórczynią terminu kultura słowa, rozumianego szerzej niż kultura języka, obejmującego tylko elementy poprawnościowe. Kultura słowa zawiera wszelkie reguły tworzenia i odbioru tekstu, w tym etykę słowa. Prof. Puzynina podjęła badania nad językiem PRL, zauważając w nim przejawy perswazji i manipulacji. Manipulacja była pierwszym zjawiskiem, które zaniepokoiło lingwistkę z punktu widzenia etyki. Uczestniczyła w dwóch konferencjach językoznawczych w 1981 roku, poświęconych tym zagadnieniom (materiały konferencyjne ukazały się w tzw. drugim obiegu – poza cenzurą). Była aktywną działaczką podziemia i z tego powodu represjonowały ją władze PRL. Po 1989 roku kontynuowała swoje zainteresowania etyką słowa. Wraz z Anną Pajdzińska sformułowała kodeks etycznych zachowań językowych, który został przedstawiony na Forum Kultury Słowa w 1995 roku we Wrocławiu. Wzbudził on dyskusję: niektórzy lingwiści uznali, że zagadnienie to leży poza obszarem zainteresowań językoznawstwa, inni byli przekonani, że etyka słowa nie powinna być obca nikomu, a zwłaszcza badaczom języka. Sama prof. Puzynina przyjmuje, że lingwista nie ma kompetencji, by – jako badacz – zajmować się tworzeniem zasad etyki słowa, może jednak opisywać zachowania etyczne i nieetyczne, posługując się powszechnie przyjętym katalogiem takich zachowań. Ponadto – jako znawca języka – lepiej niż inni jest w stanie opisać np. relacje między wypowiedzią a rzeczywistością, nadawcą a odbiorcą, współzależności między elementami sytuacji komunikacyjnej itp., a zdobyta dzięki tym opisom wiedza może w dużym stopniu pomóc refleksji etycznej.

Prof. Jadwiga Puzynina zainspirowała organizatorów konferencji Skuteczność słowa w działaniach politycznych i społecznych, odbytej w Bydgoszczy w 1997 roku, do refleksji i dyskusji nad relacją między skutecznością wypowiedzi a etyką słowa, co zaowocowała konstatacją, że sprzeczności między tymi wartościami nie ma, można tylko wybierać między osiąganiem skuteczności za wszelką cenę a osiąganiem skuteczności z zachowaniem podstawowych zasad etyki.

Prof. Puzynina łączy w swoich działaniach opis zjawisk językowych z refleksją nad etyką słowa i daje temu wyraz w niemal każdej swojej publikacji. Swoją postawą życiową, stosunkiem do drugiego człowieka poświadcza to, co głosi. Jej zachowanie jest pełne taktu, zawsze dba o to, by jej słowa budowały, a nie raniły. Dla wszystkich, którzy ją znają, stanowi niekwestionowany autorytet.

List Pani Profesor Jadwigi Puzynina do Stowarzyszenia

Warszawa, dn. 2 lutego 2009 r.

Szanowna Pani Prezes, Szanowni Państwo!

Serdecznie Państwu dziękuję za przyznanie mi tytułu honorowego członka założonego przez Państwa Stowarzyszenia Etyki Słowa. Przyjmuję to wyróżnienie jako niezasłużony zaszczyt, ale nie ukrywam radości, jaką sprawia mi dostrzeżenie przez Państwa chyba najważniejszego dla mnie motywu mojej działalności zawodowej z ostatnich trzydziestu lat, a przede wszystkim - opowiedzenie się  za takim sensem pracy naukowej i popularyzatorskiej całej grupy poważnych polskich językoznawców, jaką Państwo stanowią.
Uznanie przez lingwistę kultury języka  za ważny rodzaj działalności jest już przekroczeniem granic czystej nauki, wiąże się z chęcią oddawania jej na służbę społeczną – najczęściej rozumianą jako niesienie ludziom pomocy w poprawnym, zrozumiałym dla odbiorców i dostosowanym do sytuacji posługiwaniu się językiem, także we właściwym rozumieniu komunikatów, które do nich docierają. Etyka słowa idzie dalej, dotyczy spraw dla człowieka jeszcze ważniejszych: pomaga nie krzywdzić, ale wspierać i cieszyć innych naszym słowem, a zarazem bronić przed oddziaływaniem słów złych, kłamliwych, agresywnych, ucząc rozpoznawać manipulację i zakłamanie, kompromitując wulgarność, rozładowując agresję. Etyka słowa wspiera również piękno języka, piękno, które jest przecież „kształtem miłości”.

Drodzy Państwo, życzę Wam – i sobie – jako członkom utworzonego przez Was Stowarzyszenia, aby było ono twórcze, dynamiczne, aby udało mu się szerzyć w polskim społeczeństwie przekonanie o ważności słowa w służbie trzech podstawowych, a dziś często lekceważonych i kwestionowanych wartości: Prawdy, Dobra i Piękna.